SRIAMI, KUWI JAGAD SEJE

NALIKA ujian semester lagi wae rampung aku mer­lokake sowan simbah ing Panggul. Preian kang suwe­ne mung rong minggu kuwi kudu takgunakake kanthi becik. Kanggo ngedhem pikir. Tenan kok, dadi mahasiswa kuwi kesele manggon ana si­rah!

Ing surat aku wis matur simbah yen saka Surabaya aku bakal langsung menyang Panggul, ora kathik nganggo mampir Ponorogo luwih dhi­sik. Wong menyang omahe dhewe wae kok, mengko yen wis tekan Panggul rak kete­mu gampang. Sebabe, nggon­ku kedereng kesusu-susu ben ndang tekan Panggul kuwi se­jene merga pancen kangen simbah, uga karana kangen sembadraku, kuwi lho: Sri­ami! Sriami kuwi kanggoku jan ora kurang ora luwih ora keri ora kliwat saka Sembadra; ireng manis, gan­des, luwes, merak ati. Na­nging repote aku dhewe durung yakin tenan, aku iki sapa: Arjuna apa Burisrawa!

Biyen, telung taunan ke­pungkur, kang ngenalke aku karo Sriami kuwi ya simbah. Wektu kuwi aku dhong so­wan simbah, kebeneran Sri­ami kang saiki dadi semba­draku kuwi diutus ibune ngeterake jajan malem seli­kuran.
“Kenalna iki lho ndhuk, putuku kang nate takcritakake kae,” ngono dhawuhe simbah. Nanging, Sriami malah katon mengkeret. Si­dane aku kang ora sranta, dheweke tak cedhaki, lan tanganku karo tangane banjur padha salaman sawise aku nyebutakejenengku.

Dina riayane luwih akeh nggonku dolan karo Sriami. Aku dhewe ya gumun, kok jroning wektu ora nganti rong minggu wae aku wis raket banget karo dheweke. Sedina muput dheweke takjak dolan neng Konang ya gelem wae. Dolanan prau tambang ana pancer ngeling­ake aku marang lakon Sem­badra Larung. Batinku, ya iki Sembadra kang kudu enggal taklarung jironing atiku, ben kentir dening ka­tresnanku, ben dadi Sembadraku!
Wayah tengange Sriami ngejak bali. Mesthi was aku ora gelem, lha wong durung katog.

’’Panas banget Mas, ayo bali wae?!’’ dheweke setengah ngajak setengah taren.

’’Panas ya ngiyup ta? Ning aja bali dhisik. Mengko yen jaringe wis mentas awake dhewe lagi bali, nggawa iwak, ben katon kang bisa kanggo alasan yen dianggep kesuwen.’’

’’Apa yen ora nggawa iwak ora katon yen ana kang di­purih?’’

’’Katon wae. Lha, ya kuwi kang ora kena ana kang weruh; njur iwak kuwi mengko rak kena nggo nutupi.’’
Sidane mulih sore tenan. Tekan daleme simbah wis surup. Kamangka aku kudu banjur ngeterake Sriami. O­mahe kira-kira setengahan ki­lo saka daleme simbah. Ora adoh. Ya, amarga anggone ora adoh kuwi, mula gampang rakete!

Sajake simbah ya tanggap ing sasmita. Ngerti yen aku saya raket karo Sriami, bola-bali aku apadene Sriami di­semoni. Nganti ing sawijining wektu terang dhawuhe, ’’Le, kowe kuwi wis gedhe. Simbah ngerti yen jaman saiki ngono jamane kebo nu­su gudel. Simbah mung bisa mangestoni, yen kowe wis seneng tenan. Dhasare Sri kuwi bibite ya apik, bobote ya abot, bebetane kowe ya wis weruh dhewe. Terusna Le, terusna. Nanging aja lali matur ibu bapakmu. Mengko tiwas kadhung, yen ibu ba­pakmu ora sarujuk rak ya ra kepenak.’’

’’Rak lucu ta Mbah, bilih kula mothah nyuwun rabi? Tiyang kuliah mawon dereng cekap ngaten kok.’’

’’Lha, kowe seneng te­nan ora?’’

’’Duka penjenengan, Mbah.’’

’’Woo, rupamu!’’

Simbah katon seneng nali­ka aku teka. Ora maido, jalaran sawise ditilar Mbah Kakung karo tengah taun ke­pungkur, mesthi wae mbah putri kuwi rumangsa kesepen. Yu Nisroh, pembantune sim­bah kuwi jan keladuk temen. Wonge mueneng banget, angel dijak guyonan. Kamangka simbah kuwi karemane guyon lan sembranan, senajan wis sepuh. Ing omah gedhe mag­rong-magrong kuwi ora ana wong liya kejaba Yu Nisroh lan simbah. Arang kadhing ketambahan aku.

Dina candhake kaya kang wis takrencana, aku menyang omahe Sriami. Dinane Ming­gu. Lan saka keparenge bapak lan ibune, Sriami takjak dolan, kaya biasane, golek iwak nyang pesisir Konang, nunggu mentase jaring. Kang takgumuni, Sriami sajake ora karep ing ati. Nanging uga ura wegah nalika takkandha ni yen dheweke arep tak jak nyang Konang. Sajak lagi ana bob kang wigati, kang penting, kang lagi dipikir­ake. Dheweke malih ora akeh omonge, ora akeh guyune kaya padatane. Iki mesthi ana masalah kang kudu enggal bisa dirampungake, batinku.
Sidane aku budhal me­nyang Konang karo Sembadraku. Sadawane dalan ora ana kang mbukaki rembug. Ora apa kang dikandhakake, keja­ba mung gremeng-gremeng neng njero atine dhewe-dhe­we. Dadine kaya lagi jothakan.
Ing pesisir wis rada rame uwong. Pancen usume metu tongkol; kathik sedhela ma­neh, kandhane salah sijine bakul iwak kang taktakoni, jaringe bakal mentas. Aku banjur lungguh, lendheh-­lendheh watu marmer saanak gajah kang mesthing dierah saka Sanggung. Taklirik, Sriami niru apa kang tak tindakake, lungguh ing sisihku karo mbukaki maja­lah kesayangane.

Aku nyawang segara, om­bak, lan watu karang. Nanging angen-angenku tekan ngendi­-endi.
’’Ayo Sri, nyedhaki wong njaring kae?’’ Ujug-ujug aku ajak-ajak. Rasane pancen ora ana ukara kang luwib becik, kang kena tak gawe ngrubah suwasana.

’’Meng­ko woe, yen jaringe wis mentas.’’ Ngono wangsulane Sembadraku kuwi tanpa nganggo nyawang aku. Dhe­weke isih menthelengi ma­jalahe, kamangka aku dhewe yakin yen dheweke ora maca majalah kuwi kanthi becik.
’’Apa sampeyan kang nulis iki?’’ pitakone karo numpang­ake majalah kuwi ing pang­konku. Ana kang krasa aneh jroning pitakone kuwi. Nya­tane wong aku iki ora mung pisan pindho nulis neng maja­lah kang disenengi kuwi, lan dheweke ya wis ngerti yen aku iki seneng crita. Biasane yen karanganku dimuat dhe­weke mung alok, ’’Mas, cri­tamu dhek wingi kae jan ra­me tenan.’’ Utawa, ’’Mas, critamu iki kurang muyeg, kang iki cengeng,’’ lan sapiturute, ora kathik nganggo neges-neges sapa kang nulis sapa kang nga­rang. Nyatane kang ditulis sa­durunge crita kuwi diwiwiti ya jenengku, kathik takkira jenengku iki saindonesia ora ana kang madhani. Mulane aku ora banjur mang­suli pitakone kuwi kanthi tembung: iya utawa dudu, malah wangsulanku arupa pi­takon, ’’Ana apa ta, kok ndadak neges-neges?’’

Majalah kuwi isih medhag-­medhag ing pangkonku. Kang dikarepake Sembadraku kuwi sawijining crita cekak kanthi irah-irahan Sawijining Wengi Sangisore Wulan Ndadari. Kang nulis pancen aku! Isine crita, yakuwi sawijining pa­wongan, aku, kang ing sawi­jining wengi lagi sengsem andon tresna karo kenya aran Dartik.
’’Ngono wae kok dikan­dhak-kandhakake wong a­keh.’’

Sriami nutuh aku, nanging ukara kuwi kaya-kaya ditu­jokake marang awake dhewe. Aku rada kaget, senajan yakin yen dheweke durung bisa milah-milahake antarane kanyatan ing alam gumelar iki lan kanyatan ing jagading crita.

’’Kuwi rak mung crita ta Sri! Lha, apa kowe ora melu seneng yen aku isa crita ngono kuwi? Apa kowe ora seneng yen mbesuk kowe klakon nduwe bojo pengarang peng-pengan?’’ pangarih-arih­ku, ngedhem-dhemi atine.

’’Halah! Pancen sampeyan arep pamer yen nate duwe putri ayu, ya Dartik kuwi! Aku ngerti jenenge tenan ngo­no Windarti. Kang ngandhani kancaku neng sekolahan, adhine kanca sampeyan. Dheweke ya wis maca crita iki. Sampe­yan kuwi, yen trah arep rabi kenya Surabaya mbok uwis, ndang, ra sah game ontran­-ontran. Aku ya ra apa-apa kok.’’
’’Sareh, Sri! Beningna dhi­sik pikirmu. Aku ora nate tepungan karo wong kang je­nenge Windarti, Sri! Yen ngo­noa, kuwi mung crita. Crita Srii…! Crita karanganku wae.’’

’’Aku ngerti. Aku ngerti, kuwi mung crita. Nadyan kang dikandhakake dening kancaku kuwi kanggone aku ya mung crita. Nanging kang­gone wong-wong kang nyipati dhewe nalika sampeyan lagi sengsem-sengseme karo Win­darti kuwi, kang mesthi ora akeh bedane karo kang sam­peyan critakake ing Sawi­jining Wengi Sangisore Wu­Ian Ndadari iki, mesthi kuwi kabeh dudu crita sawantah. Aku ngerti kuwi mung crita, crita sejarah!’’

’’Tenan Sri, kuwi mung crita. Apa kowe ora per­caya?’’

’’Aku ngerti, Mas, kuwi mung crita. Lan aku percaya. Ning ya karana nggonku percaya kuwi, kang njalari aku dadi keranta-rania.’’

’’Lho, yen wis genah ma­nawa kuwi kabeh mung crita rak njur ora sah dipikir ta?’’

’’Dhawuhe guruku, Mas, pengarang kuwi, kang gaweh­ane nulis crita, senengane pancen ndadekake siji anta­rane angen-angen lan ka­sunyatan. Aku mbayangake kang lucu-lucu nalika kuwi kabeh diterangake dening gn­ruku. Nanging saiki aku ne­moni contone neng sampe­yan, lan nyatane pait yen dirasakake. Blas ora ana lucune. Sampeyan aja mbayangake yen aku ora ngerti apa-apa ngenani Win­darti kuwi. Data-datane leng­kap, wiwit asal-usul nganti biografine, klebu kang nyri­takake hubungane karo sam­peyan. Aku ngerti uga, ning nuwun sewu lho Mas, na­lika ditinggal Windarti kuwi meh wae sampeyan setres, ta? Njur sampeyan dhek sema­na terus ketemu aku. Wektu kuwi, aku kanggone sampe­yan mung ora luwih saka kanca kang kena kanggo ngi­langi rasa sepi. Aku ngerti kuwi kabeh, Mas. Nanging karana nggonku isih mambu pupuk lempuyang, manawa ora karana gedhene tresnaku karo sampeyan, aku ora nate nyujanani kahanan. Kanthi crita sampeyan kuwi aku ma­lih ngerti yen sampeyan luwih isa jujur, isa terus terang karo liyan tinimbang karo aku. Embuh yen sejatine sampe­yan kepengin crita karo aku, nanging arep terus terang ora mentala. Iku lho, Mas, kang marahi aku keranta-ranta.’’

Aku bingung, kaya jaka klanthung kelangan lurung. Piye nggonku bakal bisa njlentrehake nganti dheweke bisa nam­pa yen kabeh kang takgam­barake ing Sawijining Wengi Sangisore Wulan Ndadari mung sawijihing impen? Ka­mangka kuwi kabeh mung impenku, ya impene wong kang lagi ngimpi dadi penga­rang! Aku ora wedi kelang­an dheweke jalaran ing an­tarane aku lan dheweke ana tali kang luwih dene kuwat, kang ora kena dipedhot ma­nawa salah siji ana kang ke­pingin mbandhang sakepenak­e awit yen manut pikirane aku iki ora nresnani dheweke kanthi sawutuhe tresnaku. Dheweke mesthi nganggep yen tresnaku marang dheweke mung turahane kang wis nate takpasrahake ma­rang Windarti.

Aku pancen nate andon tresna karo kenya aran Dar­tik, dudu Windarti. Nanging kang andon tresna kuwi dudu aku kang crita iki, nanging aku kang nate tak critakake kuwi. Kamangka antarane aku kang crita lan aku kang takcritakake, urip ing jagad kang beda. Jagadku iki seje karo jagade aku kang takcritakake, seje karo jagade Dartik. Kanthi mangkono mesthine ora ana alasan kang­go nyujanani sesambungan tresna antarane aku lan Dar­tik kuwi, anggere isa milaih-milahake jagad kang beda-beda. Nanging piye anggonku nggamblangake iki ka­beh marang Sembadraku ku­wi?

’’Apa kowe weruh dhe­we Sri, karo kang kandhamu jenenge Windarti kuwi?’’

’’Durung. Ning, kapan-ka­pan aku mesthi bakal ketemu dheweke.’’

’’Lan kowe nganggep yen crita Sawijining Wengi Sangi­sore Wulan Ndadari kuwi nyata-nvata nate kedadeyan?’’

’’Mesthine, kasunyatane malah luwih saka kuwi!’’

’’Kowe yakin tenan?’’

’’Yakin!’’

’’Yen ngonoa, kang kok yakini kuwi ora beda karo kang takcritakake kuwi. Ka­beh mung alelandhesan angen-angen. Saiki timbang angel-angel, ngenge wae Sri: bayang­na, wulan ndadari kuwi ana ngendi panggonane. Upamane awake dhewe iki duwe gega­yuhan bakal padha dene nge­sok katresnan ana sangisore wulan ndadari kuwi, apa bisa klakon? Mokal Sri, kuwi sawi­jining bab kang mokal banget kelakone. Ya kaya kang takcritakake kuwi. Ora bakal klakon, kejaba yen mung jro­ning crita!’’ []

sumber: JB